Julius Holz en Hugo Smit
Julius Holz was een ondernemer die in België te Brussel een zaak begonnen was in het jaar 1883 waar hij breimachienes, naaimachines en fietsen verkocht. Hugo Smit was een Nederlandse ondernemer die zich op 28 januari 1900 vestigde in Amsterdam waar hij als agent voor Nederland, NSU motoren en automobielen verkocht, en ook andere merken tot begin 1927. Op 31 juli 1928 is Hugo overleden. De familie heeft de zaak tot circa 1930 voortgezet op de Prinsengracht.
Hieronder een collage van 6 advertenties (zonder afbeeldingen) van 1904-1920.
De informatie op deze pagina is gebaseerd op advertentiemateriaal en archiefonderzoek.
Julius Holz
Deze pionier zal vóór 1883 wel iets te maken hebben gehad met de mechanisatie en industrialisatie in België en Nederland, want vanaf 1883 vestigde hij zich in Brussel.
De producten die hij verkocht waren breimachines, naaimachines, fietsen en fietsonderdelen. Niet alleen het verkopen, maar ook het maken van bijvoorbeeld fietsen werd zijn specialiteit.
In 'De Kampioen' van 2 augustus 1895 een advertentie als rijwielmaker van 'LA PERLE' in Brussel, 49, Boulevard du Midi 49 en een “filiaal” in Arnhem, Bergstraat 23 van Hugo Smit Ezn. De vertegenwoordiger voor Amsterdam, de heer H. Brückmann was gevestigd in de Spuistraat 119-123.
Advertentie in De Volkswil - Weekblad der Werkliedenpartij van het Arrondissement Leuven, zestiende jaargang, nummer 7 - 13 februari 1909
tot in 1912
gezet in dezelfde vorm. Vanaf 29 juni 1912 vestigde hij zich in de Wasscherijstraat 11.
Dit is een oude advertentie van Julius Holz en Hugo Smit, 1 juni 1900. Julius Holz had toen vestigingen in Brussel en Arnhem (Hugo Smit). Een advertentie van Excelsior banden gemaakt door Hannoversche-Gummi-Kamm-Co., Act.-Ges., Hannover-Limmer.
In het blad 'DE PRINS der geïllustreerde bladen' van 27 februari 1909 stond het volgende geschreven: “De heer Julius Holz, bekend om zijn ondernemingsgeest, zijn organiserend talent, en zijn vindingen op het gebied der rijwiel-industrie en bij zijn personeel zeer bemind wegens zijn humaniteit, herdenkt 5 maart a.s. den dag dat hij voor 25 jaar zich te Brussel vestigde voor de hoofdagenturen van B.S.A. Eadi, N.S.U. enz.” Daarbij hoorde het portret zoals is afgebeeld links boven deze pagina.
Een advertentie in De Kampioen 1904 waarin alleen Hugo Smit wordt genoemd
In 1904 ook al NSU race-motoren aan de Prinsengracht 282.
Het ging dus niet alleen om het merk NSU. In 1905 werden Franse automobielen van het merk Alcyon aangeboden. Op de RAI tentoonstelling 1907 was een stand waar de Franse RADIA, de Belgische LINON en de Duitse NSU auto's werden aangeboden.
In De Kampioen 1905 stond deze advertentie, een aankondiging van de R.A.I. expositie in 1905.
Advertentie in het blad De Auto van 1905. De verwijzing naar Stand No. 9 betreft een RAI expositie in Amsterdam, gehouden in het Paleis van Volksvlijt (vanaf 1895). Daar werden tot 1914 elf exposities van fietsen, motoren en auto's gehouden. In 1922 verhuisde de RAI naar de Ferdinand Bolstraat in Amsterdam.
(In 1929 brandde het Paleis van Volksvlijt af; het werd na 9 jaar bouwen in 1865 geopend. De overgebleven bebouwing, een galerij met met woningen en winkels, werd in 1960 afgebroken en op deze plek verrees de Nederlandse Bank.)
Dit titelblad van de rijwielencourant
Julius Holz - Hugo Smit uit 1906 laat niet zien welke fietsen worden aangeboden (afbeelding Peter den Hond).
In deze advertentie uit DE AUTO uit 1910 werd de kwaliteit van N.S.U. motoren ten opzichte van andere merken sterk aangeprezen.
De advertentie laat een 'Neckarsulmer 4-PS Zweizylinder-Motorrad' zien, die in 1910 gemaakt werden. In dat jaar was de totale motor-productie van enkele modellen 2.500 stuks. Deze 4-PS heeft een cilinderinhoud van 480 cm3, boring en slag 64 x 75 mm, viertakt, riemaandrijving met 2-versnellingen, gewicht 90 kg en reed 75 km/uur.
Hieronder een mooie advertentie. NSU 1912 motoren hebben weer enorm in schoonheid en deugd gewonnen. Een originele advertentie gescand uit een auto- en motorenblad, opgestuurd door Herman Mulstege.
Klik op de foto voor een vergroting.
Dit is een NSU 3,5-PS Einzylinder-Motorrad, gebouwd in 1912. Cilinderinhoud 496 cc boring en slag 85 x 88 mm, vermogen 5,5 PS, viertakt, aandrijving met een riem, twee versnellingen, gewicht 100 kg en een topsnelheid van 90 km per uur. Met voor- en achtervering. Een mooi gevormd frame, sterke en prachtige constructie!
…“Maakt U maar even een proefrit over de Prinsengracht, daarna kunnen we op kantoor de overdracht en betaling afspreken.” (Droom, ik was nog niet geboren.)
Een interessant voorbeeld dat handelt over het Nederlandse fietsenmerk Wilhelmina, dat in 1896 werd opgericht door W. van den Brink te Zeist en later in handen kwam van Julius Holz en Hugo Smit.
Advertentie in De Kampioen van 1 juni 1900 als zelfstandig fabrikant
Deze kundige timmerman maakte voor rijwielherstellers houten velgen en spatborden en kwam hierdoor in de fietsenfabricage terecht en deponeerde het merk Wilhelmina, sloot een compagnonschap met oud-wielrenner M.A. ('Puck') Adler, die later zijn schoonzoon werd. Na een brand in zijn werkplaats in 1903 bracht Adler de fabricage over naar Amsterdam, eerst bij Julius Holz, en vanaf 1915 bij Hugo Smit op het adres Prinsengracht 282.
Advertentie in De Kampioen van 1 augustus 1902 waarin werd geschreven dat het merk Wilhelmina was overgenomen door Julius Holz / Hugo Smit
De heer Adler verkocht zijn belang in Wilhelmina aan Julius Holz en richtte zijn eigen fietsen-handelshuis HIMA op. In 1929 kocht de firma Pieter Dik, gevestigd op de Gedempte Oude Gracht 79 in Haarlem, het merk Wilhelmina.
De afbeeldingen van de prinses en koninging Wilhelmina op de balhoofdplaatjes van de fietsen volgden de beeldenaar van het muntgeld: zo is er een Wilhelmina met hangend haar (1896-1904), met opgestoken haar fijn en grof, etc. De rijwielfabriek heeft overigens geen relatie met het merk Wilhelmina van de carbidlantaarns. (Bron: www.rijwiel.net)
Hieronder een fraaie advertentie om het fietsmerk Wilhelmina aan te prijzen.
Deze advertentie is uit 1918, toen Hugo Smit fietsen van het merk Wilhelmina maakte. In 1918 had hij 4 panden naast elkaar; 2 jaar later 6 panden.
In de beginjaren 1900 waren het niet alleen Julius Holz en Hugo Smit die NSU motorfietsen verkochten. Hieronder een advertentie uit De Kampioen van 3 juli 1903, waarin H. Immeyer, Amsterdam, ook hoofdagent was van NSU.
In de Nieuwe Amsterdamsche Courant het Algemeen Handelsblad 7 juli 1910 een advertentie op de voorpagina van Julius Holz en Hugo Smit. NSU auto's direct uit voorraad leverbaar. Hieronder een fragment van de voorpagina.
Hieronder een advertentie uit 1920. Inmiddels 6 panden naast elkaar op de Prinsengracht met 'uit voorraad te leveren' motoren en auto's.
Hieronder een brochure uit 1920 van Hogo Smit met een stempel van de Algemeene Motor Import, Frederik Hendriklaan 280 te 's Gravenhage (Den Haag).
De afmeting van deze prijscourant is 17 x 21 cm, 4 bladzijden.
Na deze advertenties en prijscourant zie je de N.S.U. motorfietsen en auto's al over de grachten rijden; rijbewijzen waren de instructies van de verkoper stel ik me zo voor...
Uit het Utrechts Nieuwsblad van
21 augustus 1924 wordt Hugo Smit genoemd als lid van het Tentoonstellings Comité voor de 17de tentoonstelling der R.A.I. in 1925.
Een mooie advertentie van Hugo Smit, zonder de naam Julius Holz van 13 april 1921 over de NSU motorwagen Landaulet 8/24 en 3 typen motorfietsen.
Uit het blad 'De Autohandel' een niet zo bekend garagebedrijf in Amsterdam die ook NSU auto's verkocht (of wilde gaan verkopen) in 1929.
In de advertentie een 'NSU 6/30 PS Limousine', vierdeurs, bouwperiode 1928-1930. Cilinderinhoud 1.567 cm3, boring en slag 60,8 x 99 mm, 30 pk bij 3.000 t/min, rondom trommelremmen, gewicht 1.014 kg en reed 85 km/uur.
De R.A.I.-stand was aan de Ferdinand Bolstraat; dat gebouw werd in 1922 in gebruik genomen.
Van de New-York garage nog een advertentie in relatie tot die zelfde R.A.I. tentoonstelling in Amsterdam. De allernieuwste motorfiets van NSU op de R.A.I., het gaat hier om het model NSU 251 T/TS met 6 pk en deze had deze een topsnelheid van 75 km/uur. Let op de stijlvolle achtertassen.
Klik op de afbeelding voor een vergroting.
Hugo Smit
De naam Hugo Smit is nauw verbonden aan die van Julius Holz. Twee ondernemers die in een vroeg stadium de import en de verkoop van NSU producten in België en Nederland organiseerden. Hugo Smit werd ook vrij snel hoofdimporteur van B.S.A. auto's, motorfietsen en fietsen. In 'De Kampioen' van 1 maart 1901 wordt iemand verwezen naar Hugo Smit voor B.S.A. onderdelen. Julius Holz en Hugo Smit waren in 1905 Generaal-Agent van B.S.A. rijwielen, Rudge Withworth rijwielen en N.S.U. rijwielen en motoren.
Hugo Smit is op 23 maart 1862 geboren in Schoterland, Friesland. Deze gemeente is sinds 1934 ondergebracht bij Heerenveen. Vanaf 26 februari 1891 woonde hij en zijn vrouw Maaike Plet in Arnhem, zijn werkadres was Bergstraat 23. Maaike Plet was op 5 december 1868 geboren in Leeuwarden.
Op 23 maart 1894 werd hun eerste zoon Willem Carel geboren. 25 april 1896 werd dochter Berber Engelina geboren en op 21 januari 1900 zoon Hugo. Tot 29 augustus 1900 hebben ze gewerkt in Arnhem en daarna verhuisde het gezin naar Amsterdam, Hugo was toen 38 jaar.
Op het eerste adres, Prinsengracht 282, was hij ingeschreven op 28 januari 1900.
Per 8 december 1906 verhuisde het gezin naar de Keizersgracht 201, maar op 15 maart 1912 verhuisden ze weer terug naar de Prinsengracht 282. Julius Jan Edsko, hun 3e zoon, werd op 15 augustus 1904 in Amsterdam geboren en was later ook ingeschreven als 'winkelbediende rijwielzaak - Agent en Importeur van rijwiel & auto-onderdelen'.
Hugo (1862) is op 31 juli 1928 in Amsterdam overleden op 66-jarige leeftijd en op de overlijdensacte staat “zonder beroep”, dus zijn zoon Hugo of iemand anders had de zaak voortgezet of overgenomen.
Vanaf 1918 woonden zij al aan de Koninginneweg 239 huis.
De weduwe en zoon Hugo verhuisden op 4 februari 1932 naar de Koninginneweg 210-1, schuin tegenover 239 en op 28 augustus 1933 verhuisden ze weer terug naar 239 huis. Nadat weduwe Maaike Plet op 9 maart 1945 was overleden, vertrok zoon Hugo op 29 maart 1945 naar Duitsland.
Julius Jan Edsko is op 17 februari 1984 overleden in Amsterdam.
In veel advertenties staat achter de naam Hugo Smit Ezn. Dat is de afkorting van Edske zoon. Zijn vader heette Edske Janszoon Smit, geboren 1830 in Hoogezand, Groningen en op 81-jarige leeftijd overleden in 1916 te Sneek, Friesland. Zijn moeder heette Berber Gerrits Overdiep, een gezin met 7 kinderen.
Locatie Amsterdam
Prinsengracht 282, 280, 278 en 276 (foto), allen in gebruik geweest bij Hugo Smit vanaf circa 1920(?). Momenteel zijn deze panden Rijksmonumenten. Het pakhuis nr. 278 is geheel gerestareerd en ziet er als nieuw uit. De rechter brede deur is nu een inpandige garage. Het pand 280 is rond 1800 gebouwd. Het pand 282 is in 1990 geheel gerestaureerd en de 3e woonlaag omvat ca. 150 m2, plafondhoogte 3,40 m. Twee panden links naast 282, 284 en 286 waren ook rond 1920 in gebruik. Op die 2 plekken is nieuwbouw neergezet zonder referentie naar het verleden. Dus het waren 6 panden naast elkaar; dat zegt iets over de stijgende verkopen en het succes van beide ondernemers tussen 1900 en circa 1930.
In het pand Prinsengracht 282 moet het bedrijf zijn begonnen, aan de rand van de Jordaan. Uit 1873 de bouwtekening van het pand. Van 1873 tot 1900 was hier de tabakskerverij “D' ELAND” gevestigd.
Hieronder de begane grond. De beganegrondgevel ziet er nu moderner uit. De deur links geeft nu toegang naar de 2e en 3e verdieping, dat is nog steeds zo, maar de middelste deur is naar rechts verplaatst.
De Prinsensengracht in de 30er jaren.
NAAMLIJST voor den TELEFOONDIENST - Januari 1915
Ruim een jaar na de toekenning van het telefoonoctrooi aan Alexander Graham Bell, deed de telefoon in 1877 zijn intrede in Nederland. Na jaren van experimenteren en demonstreren konden inwoners van Amsterdam vanaf 1881 als eersten lokaal bellen. In 1883 werd een interlokale verbinding opgezet tussen Amsterdam en Haarlem.
In de Namenlijst uit januari 1915 staat het telefoonnummer N3513 van Hugo Smit, met een bijzondere beroepsvermelding: Engroshandel in Rijwielen, naai- en breimachines. Hieronder een deel van de pagina.
Hier is de NAAMLIJST uit 1915 te raadplegen, er is ook een zoekfunctie toegevoegd.
Hieronder 2 foto's uit de periode 1920 met gevelreclame van NSU en BSA en een foto uit de periode dat de panden te koop stonden rond 1931.
Bij de pijl op onderstaande foto (uitvergroting) is de merknaam NSU te lezen en bovenaan de gevels (3x) de naam HUGO SMIT.
Dit zijn de panden rond 1931. Duidelijk een garage-stalling met een benzinepomp voor de deur. Het tijdperk Hugo Smit was voorbij.
In het pand 278 (met auto) zat later de Autostalling N. den Hartog gevestigd.
Keizersgracht 201 Amsterdam
Na ruim 6 jaar gewoond te hebben in het pand Prinsengracht 282 verhuisde het gezin Smit op 8 december 1906 naar de Keizersgracht 201, vlakbij de Raadhuisstraat met een mooi uitzicht op de Westertoren. Daar hebben ze gewoond tot 15 maart 1912 en gingen toen weer terug naar de Prinsengracht 282.
Hieronder het pand Keizersgracht 201. Het was onderdeel van een complex gebouwen met winkelgalerij aan de Raadhuisstraat 21-55, gebouwd door A.L. van Gendt en zonen, met Jugendstil accenten. Het complex is gebouwd in de periode 1896-1898. Opdrachtgever was de “Levensverzekering Utrecht” en die hebben hun naam bovenin de gevel van nummer 201 geplaatst.
Hieronder de baganegrond met het hekwerk in Jugendstil. Het bedrijf Nikoo Koot B.V. verlichting, is hier al lange tijd gevestigd t/m de Raadhuisstraat 55.
Detail van het raamhekje van de deur. 
Het grote uitklapbare hek van het raam. Het is gemaakt door siersmeden uit Delft. De verbindingen zijn geklonken en er zit een slot in het midden.
Het overzicht van de Keizersgracht tussen nr. 201 en de Raadhuisstraat 55 links. Op het moment van fotograferen (10-11-2011) waren schilders bezig met de deuren en kozijnen. Opmerkelijk detail van de deurruiten naast 201 is, dat het bolvormige ruiten waren met een violette tint.
De toegang van Keizersgracht nr. 199 naast 201 ziet er heel anders uit en in de deur zelf 12 ruitjes die van oorsprong een bijzondere bolle vorm hadden met een tint violet. Na 113 jaar hier het resultaat met één ruitje die het heeft overleefd...
In de gevel van de Raadhuisstraat zijn ook nog grote bolvormige ruiten te zien.
De Keizersgracht vanaf de brug richting Raadhuisstraat. Rechts voorbij het blauwe doek staat nummer 201, familie Smit heeft daar gewoond van 1906 tot 1912.
Koninginneweg 239 en 210-1 Amsterdam
Nadat de Prinsengracht 282 als woonplaats was verlaten (1918), woonde het gezin aan de Koninginneweg 239 huis. Oude Hugo overleed op 31 juli 1928 en de nabestaanden, weduwe Maaike en zoon Hugo Smit, verhuisden op 4 februari 1932 naar de Koninginneweg 210-1, bij het smalle balkon.
Koninginneweg 239
Op 28 augustus 1933 werd het pand aan de Koninginneweg 239 huis weer betrokken, schuin tegenover 210-1, tot Maaike op 9 maart 1945 overleed.
Dat perceel was onderdeel van een bouwplan met 8 percelen 233-247, gebouwd vanaf 1901. De toegangsdeur ziet er nog uit zoals ruim 100 jaar geleden, zelfs met een oude smalle brievenbus.
Zo zag de Koninginneweg ter hoogte van nummer 239 er uit omstreeks 1925(?)
De woning nummer 235-237 (rechts) staat er net op.
De tijd van de handkarren, elektrische tram, transportfietsen, fietsen en lopen. Vrijwel geen auto's.
foto Stadsarchief Amsterdam
De Koninginneweg op zondag 7 augustus 2011, de deur van 239 staat er half op.
Enkele foto's van de 8 percelen die in 1901 als één geheel gebouwd werden maar met bijzondere detaillering. Op nummer 239 heeft familie Hugo Smit gewoond, en na aanpassing van nummer 241 daarnaast de bekende Groentezaak van Wessels.
Op 235 een mooi voorbeeld van degelijk ontwerpen en mooie vormgeving. Erg functioneel zo'n portiek, ongeveer 4 meter hoog, goede lichtinval, je staat droog wanneer het regent en door die lichtgroene tegels prettig 'verlicht'.
De geglazuurde wandtegels in jugendstil. Zachtgroen, donkergroen en lila.
De 'Jugendstil' ontstond vanaf circa 1880 en was tot 1914 behoorlijk populair.
De hoge tegelwand in jugendstil-motief. Het smeedijzeren hekje is ook in die stijl.
110 jaar geleden gebouwd.
Locatie Brussel van Julius Holz
Over de zaak van Julius Holz en zijn bedrijf in Brussel, eerst begonnen op de Boulevard du Midi 49 (1883) en later aan de Rue de la Putterie 61 of Putterijstraat, en uitgebreid met nummer 59 is nog geen beeldmateriaal beschikbaar gekomen. Met dank aan André en Daniel Rooseleir en Georges Stoelen is er toch een aanzet gemaakt om meer te weten te komen over deze pionier.
Plattegrond van Brussel van omstreeks 1900 (?) met daarop de Rue de la Putterie. Uit advertenties in “De Volkswil” blijkt dat hij op 9 januari 1909 zijn eerste advertentie heeft geplaatst (adres Putterijstraat 61) en daar tot juni 1912 gevestigd was (De Volkswil Negentiende jaargang Nr. 25, zaterdag 22 juni 1912; daar was voor het laatst het adres Putterijstraat 61 genoemd).
Daarna is de winkel/zaak verhuist naar de Wasscherijstraat 11 (De Volkswil Negentiende jaargang Nr. 26, zaterdag 29 juni 1912; voor het eerst wordt het adres Wasscherijstraat 11 genoemd).
Meer foto's van de omgeving zijn te zien op www.quevivelaguindaille.be
Hierboven de plattegrond van Brussel met de locaties waar Julius Holz gewerkt heeft. Door stadsvernieuwing en de bouw van de treinstations is de oorspronkelijke bebouwing verdwenen. Sommige straatnamen zijn opnieuw gebruikt, zoals de Putterijstraat.
De kaart is gedraaid volgens de oude plattegrond hierboven.
Vier foto's uit het archief van de universiteit van Gent van de Rue de la Putterie en omgeving rond het jaar 1900 geven een goed beeld van de winkelstraat waar misschien nog brei- en naaimachines en ook fietsen en motorfietsen verkocht werden. Zelfs nog gelijktijdig, maar waarschijnlijk vanaf 1910 overgestapt op de tweewielers.
Advertentie uit 1904 met het oude adres Brussel, 59 Rue de la Putterie.
In 1904 was het adres van Julius Holz: Brussel, 59 Rue de la Putterie.
Hieronder de deur van het pand, waarschijnlijk rond 1900 gefotografeerd.
Advertentie in De Volkswil - Weekblad der Werkliedenpartij van het Arrondissement Leuven, zestiende jaargang, nummer 7 - 13 februari 1909
tot in 1912
gezet in dezelfde vorm. Vanaf 29 juni 1912 vestigde hij zich in de Wasscherijstraat 11.
In het weekblad (krant) De Volkswil van Leuven (België) 21 september 1912 staat een nieuw adres in zijn advertentie, Wasscherijstraat 11, ingegaan als advertentie op 29 juni 1912.
Hieronder een foto, opgestuurd door André Rooseleir uit België, van zijn grootvader
Felix (beroep fietsenmaker) rond 1920, op zijn NSU motorfiets 3,5 PS van het bouwjaar 1907. 
Motorsport in beeld tijdens de rit Parijs-Luik op 7 juli 1912, met de Belgische motorrijder Georges Dupont. Nummerplaten aan de voorzijde waren 'open' nummers. Het is goed denkbaar dat de jonge mecanicien bij de motor Felix Rooseleir is, hij was toen 22 jaar en woonde in de buurt van Brussel.
Hier zie je dat ruim 400 km motorrijden, voor een deel over kasseien, best leuk kan zijn met een 6,5 pk sterke, en driemaal geveerde, motorfiets van NSU die een topsnelheid kon bereiken van 100 km/uur. De heer Devergraum laat dat hier zien.
Rechts een ruiter met sporen aan zijn laarzen die over zijn toekomst nadenkt en zijn trouwe 1 pk sterke paard.
Op deze foto de heer Dixon op zijn Singer een-cilinder. Ook hier links staat de mecanicien Felix Rooseleir op de foto, althans het is vrij zeker dat het Felix is.
De wedstrijd Parijs-Luik ging niet ongemerkt voorbij, getuige deze advertentie in De Kampioen van 19 juli 1912 van Julius Holz - Hugo Smit.
Te zijner tijd komt er hopelijk meer informatie beschikbaar over Julius Holz en zijn bedrijf en zijn connectie met Hugo Smit in Amsterdam.