Verdeler onderhoud 4-cilinder
Werking en onderhoud aan de Bosch verdeler.
De verdeler is een dynamisch motoronderdeel. Mechanisch aangedreven door de nokkenas levert hij via 4 bougiekabels vonken aan de bougies voor de verbranding.
Standaard moet elke 7.500 km de vier-hoekige nokkenas gesmeerd worden met vet én de lichthoogte van het puntje én het ontsteektijdstip gecontroleerd worden.
Heeft u ooit eens een verdeler uit elkaar gehaald? Waarschijnlijk gaat u er vanuit dat de verdeler gewoon meedraait zolang de motor draait en dat moet maar zo blijven. Het is meestal ook verstandig om er vanaf te blijven. Bij de eerste type verdelers zit nog een oliesmeernippeltje, bij de latere versies niet, maar gemiddeld bedruipt de verdeler zich heel goed zelf, ook met olie. Totdat er teveel olie vrij komt, in de verdelerkap blijft hangen of er uit gaat druppelen.
Onderhoud is dan nodig, maar een verdeler revisie wordt veelal uitgesteld...
Voorbereiding en gereedschap
Het volgende gereedschap is nodig:
- een stevige hamer
- een drevel 4 mm
- een voelermaat
- 2 schroevendraaiers
Verwijder de verdelerkap en de groene aansluitdraad van de condensator. De klembout M6 x 32 10K losdraaien en de verdeler kan van het verdelerhuis worden getrokken. Let op: de klembout heeft niet een standaard 8G kwaliteit (op de eerste modellen wel) maar er wordt een sterk exemplaar gebruikt met 10K kwaliteit.
Tip. Zet de krukas in het BDP met de 1e cilinder op ontsteken.
Het contactpunt van de rotor staat dan bij het merkteken op het verdelerhuis.
Noteer of merk de oorspronkelijke stand van de verdeler ten opzichte van het verdelerhuis. Bij de montage heb je gemak van deze gegevens.
Beoordelen en meten
Voordat we de verdeler uit elkaar halen moet deze goed bekeken en getest worden. Het heeft geen zin om de verdeler uit elkaar te halen wanneer deze goed draait, geen speling heeft op de as (radiaal en axiaal) en er geen spoor van lekkage (olie) of vies vet is te bespeuren. Maak de montagehals dan schoon, en monteer een nieuwe afdichtring, maak het aluminium lagerhuis schoon en monteer de verdeler weer.
Waar op gelet moet worden is de axiale speling van de verdeleras zelf.
Dit moet bij de aandrijfklauw met de 2 nokken gecontroleerd worden. Kan de verdeleras heen en weer bewogen worden, dan veroorzaakt dat olielekkage in de verdeler. Controleer de speling van de verdeleras in de lagering (radiale speling). Let op. Nu is het belangrijk om de axiale speling te meten met een voelermaat, want als de verdeler gedemonteerd is, kan dit niet meer!
Demonteren
De stand van de meeneemklauw (de ring met de 2 nokken die excentrisch geplaatst zijn) ten opzichte van de verdeleras moet goed gemerkt worden. Maak een duidelijke schets van de stand van deze ring ten opzichte van de verdeleras-stand wanneer de rotor-punt bij het merkteken van de 1e cilinder staat (zie het merkteken op de foto). Wanneer je dit vergeet heb je een lastig probleem bij de montage en de werking van de motor. Na montage aan de motor kom je er achter dat de aandrijfklauw verkeerd zit en je kan opnieuw beginnen...
Vrij essentieel is de borgpen waarmee de aandrijfklauw is gekoppeld aan de verdeleras, die onder de spiraal-borgveer zit. Deze pen d= 4 mm en 21,5 mm lang, zit met een stevige klempassing in het gat van de verdeleras.
Plaats de verdeler goed ondersteund en beschermd tegen beschadigen op de werkbank en laat de aandrijfklauw goed dragen op een stalen V-blok of iets dergelijks. De pen moet er met flinke kracht worden uit geslagen. Doe dit niet te voorzichtig, want dan ben je lang bezig om de pen juist vast te klinken in de verdeleras. Dit is een lastige klus, maar de pen moet er echt uit. Fotografeer, schets of noteer de situatie voordat alles wordt losgenomen. In gemonteerde stand ziet het er allemaal erg logisch uit, maar na een week of later kom je er achter dat er enkele mogelijkheden zijn om onderdelen te monteren.
Nadat de grondplaat is losgeschroefd, kan de verdeleras uit het verdelerhuis worden getrokken. Controleer direct of het binnenste lager (te veel) speling heeft. Wanneer dat het geval is kan dit soms worden opgelost door de vervanging van de bronzen lagerbus. Er zijn verdelerhuizen waar dat niet kan en dat betekend een ander verdelerhuis of een complete nieuwe verdeler. Pijnlijk maar waar.
Pulk het propje vilt uit de nokkenas weg (houdt olie en vet tegen). Daarna kan het nokkenasdeel van de verdeleras gescheiden worden.
Twee varianten zijn in omloop. Bij de TT verdelers meestal een schroefje binnenin en bij de 1000 / 1200 modellen een borgveer ringetje. Dat borgveer ringetje kan je tot wanhoop brengen als je het eruit probeert te peuteren, want dat gaat niet lukken! Haal eerst de 2 trekveertjes weg (let op: er zijn modellen met een sterk en een zwak veertje), klem het nokkenasdeel vast in een bankschroef en tik met een drevel rustig op de verdeleras (binnenin) totdat de as komt los. Houdt het borgveer ringetje en het daaronder liggende sluitringetje in de gaten. Verwijder de borgveertjes van de 2 pennen, schuif de contragewichten en de daaronder liggende fiber ringen van de assen en maak alles schoon. Let ook op de nylon ring die als aanslag fungeert voor het contragewicht. Deze blijft of aan de verdeleras of aan de nokkenas zitten.
Bij de verdeler van de TT zit meestal een dunne (0,5 mm) pertinax plaat die meestal gebroken of helemaal stuk is. Ook de ringen onder de contragewichten zijn veelal versleten of gebroken. De grote plaat is meestal niet meer te redden en kan ook 'vergeten' worden. De opvulringen zijn goed te vervangen door nylon exemplaren 9 x 4 mm, dik 0,8 mm voor de TT en 1,2 mm voor de 1000 / 1200.
Maak alle overige onderdelen los, zoals de verdraaibare grondplaat en de kogelhouder en maak daarna het verdelerhuis en de overige onderdelen goed schoon.
Wanneer alles schoon is, kunnen de loopvlakken en draaipunten en draaivlakken met heel weinig Molykote worden ingesmeerd. Overtollig vet weghalen.
Binnenin het verdelerhuis, waar de as draait, zit een stukje vilt dat zorgt dat er olie wordt opgevangen en vastgehouden. Het fungeert niet als afdichting. Haal dit met een pincet uit het verdelerhuis, druk de oude olie er zoveel mogelijk uit en monteer het wederom.
Maak het verdelerhuis goed schoon vóór montage van de onderdelen.
Motorolie naar verdeler
Door de algemeen heersende oliedruk in de motor hebben we te maken met de eigenschap dat de olie door oliekanalen komt, maar ook waar teveel ruimte is. De verdeler heeft hier ook indirect mee te maken. Hoewel de passing van de nokkenas in de lagering geen olie doorlaat en bovendien is uitgerust met een oliegroef met negatieve spoed, kan er olie naar de verdeler toe. De rubber afdichtring moet dat voorkomen, maar dat lukt alleen wanneer de ring nog veerkrachtig is. Een punt van aandacht is de metalen afsluitstop in de boring van de nokkenas. Het komt weinig voor, maar deze oliestop gaat wel eens loszitten en lekken. Dan komt er echt teveel olie in de verdeler.
In theorie wordt het voorste lager gesmeerd door de motorolie en het achterste lager via het olienippeltje. Bij de TT verdeler is dat iets anders geregeld. Het voorste lager is van staal (door motorolie gesmeerd) en het achterste lager is van brons (zelf smerend). Bij montage vergt dit extra aandacht en vet, want in principe komt daar achteraf geen olie meer bij. Deze bronzen bus is echter wel te vervangen, maar dat is specialistisch werk. Het huis moet verwarmd worden, oude bus eruit tikken en nieuwe bus erin persen en eventueel naruimen. Wanneer we de verdeleras bekijken zien we bij de lagergedeelten een spiraalvormige groef die dienst doet als oliekeer systeem. De olie wordt voor beide lageringen richting cilinderkop gestuwd. Zorg ervoor dat deze groeven schoon zijn en polijst eventuele roestaanslag weg. Een beetje Molykote en olie op beide loopvlakken doet hier wonderen.
Voordat de verdeleras in het verdelerhuis wordt geschoven het viltje in de hals aanbrengen.
Zoals reeds eerder beschreven, de axiale speling van de verdeleras moet gemeten zijn in gemonteerde situatie en de nieuwe vulringen moeten natuurlijk op voorraad zijn. Het is ook aan te bevelen 2 nieuwe fiber ringen te gebruiken.
De stalen ringen hebben de afmeting van 20,5 x 12,5 en dik 0,2 mm. Er zijn ringen van 0,1 t/m 0,3 mm dik. Meestal wordt de axiale speling veroorzaakt doordat de fiber ringen, die een afmeting hebben van 20,5 x 12,7 en 0,9 mm dik zijn, het eerste slijten.
In de eerste verdelerversies zat vóór een fiber ring en stalen ring en binnenin alleen een metalen ring. Later werd er bij beide lageringen een combinatie fiber en staal toegepast. Het aandachtpunt is dus: er moet een fractie van axiale speling zijn, het moet goed afdichten, maar het moet ook licht draaien. Er moet rekening worden gehouden dat de nieuwe fiber ringen nog moeten inlopen en de onderdelen zetten iets uit als gevolg van verwarming.
Aandachtpunt is, dat de fiber ringen direct tegen het verdelerhuis komen te liggen en de stalen opvulringen daar tegenaan.
Montage
Zet alles weer in omgekeerde volgorde in elkaar, houdt de foto's, schetsen en aantekeningen erbij, en we krijgen weer een perfecte verdeler. Het is raadzaam om meteen een nieuwe condensator, contactpunten en een rotor te monteren. In ieder geval moet de speciaal gevormde rubber afdichtring van de montagehals vernieuwd worden. De inwendige diameter van deze speciale afdichtring is 22 mm en de dikte is 2,8 mm.
Monteer de verdeler, met de rotor in de stand bij de 1e cilinder, in het lagerstuk.
Gebruik een heel klein beetje vet om het monteren en verdraaien makkelijk te maken.
2 verdeler systemen
Verdeler met vacuumverstelling
Voor de 1000 en 1200 modellen worden verdelers gebruikt met een mechanische vervroeger én een vacuumversteller. De mechanische vervroeger werkt met behulp van gewichten die via een overbrenging de nokkenas vervroegen en daardoor de contactpunten eerder openen. De vacuumversteller functioneert op basis van het heersende vacuum (onderdruk) aan de voet van de carburateur.
De vacuumversteller heeft een neutrale vervroegingsstand bij regelmatig toerental. Bij het accelereren vermindert het vacuum en zal de grondplaat naar 'later' verstellen om te voorkomen dat de motor gaat 'pingelen' als gevolg van teveel vervroeging. Deze instelling compenseert dus de mechanische vervroeging.
Vanaf de carburateurvoet loopt een slang naar de vacuumdoos. In deze doos zit een membraan en via een stangetje wordt de verdraaibare grondplaat in het verdelerhuis verdraaid. Zelfs Bosch maakte gebruik van deze verfijnde verstel-techniek met US-patent.
Verdeler zonder vacuumvervroeging
Voor de TT zou je een 'overkill' aan techniek verwachten, maar nee hoor, de TT verdeler is daarentegen veel simpeler, doch wel steviger. Natuurlijk wel met inwendige mechanische vervroeger, maar het raspaardje werkt volgens het "basic instinct" principe. Het Bosch onderdeelnummer verraad ook een zekere oervorm.
Zie het overzicht van de verschillende typen verdelers hier...
Contactpunten, condensator, rotor en verdelerkap
Deze onderdelen zijn niet meer overal te koop. Bedrijven stoppen met de productie van deze onderdelen. Naast de merken AC Delco, DODUCO, Schrier en Dowal, zijn Bremi en Bosch de bekendste. Houdt er rekening mee dat deze onderdelen dus steeds moeilijker te verkrijgen zijn want het contactpuntloze tijdperk is al heel veel jaren geleden ingegaan.
Er zijn 2 typen rotors. De ene met een schroefje.
Let op de afwijkende schroefdraad: M3,5 x 10.
De andere rotor heeft een klemvatting met een veer.
Overzicht contactpunten, condensators, rotors, verdelerkappen staat hier...
Storingen
1. Condensator defect of condensatordraad maakt sluiting of stekker is los.
2. Verdeleras lager uitgelopen waardoor contactpunten onregelmatig openen.
3. Nokkenas versleten of lagering uitgelopen.
4. Contactpunt blijft hangen door gebrek aan smering of punten zijn ingebrand.
5. Fiber ringen versleten waardoor axiale speling ontstaat en olie lekkage.
6. Verdelerkap contacten ingebrand of middencontact is slecht.
7. Rotor ingebrand.
8. Vocht in de verdelerkap of teveel olie in de verdelerkap.
9. Bougiekabels zijn slecht, rubber afdichtkappen zijn verhard en laten vocht door.
10. Vacuumvervroeger werkt niet of mechanische vervroeger werkt niet (goed).
11. Contactpunten niet goed afgesteld op 0,45 mm.
12. Ontstekingstijdstip niet goed ingesteld.
13. Rubber afdichtring uitgehard en kan olie lekkage veroorzaken.
Vernieuw deze afdichtring om de 15.000 km.